Ngôn ngữ Sài Gòn trong mắt một người con đất Bắc
Sài Gòn mới hình thành từ thế kỷ 17, so với Hà Nội ngàn năm văn hiến thì ngắn hơn, nhưng Sài Gòn lại có những nét văn hóa thật dễ thương. Qua những cuộc di vào Nam suốt mấy trăm năm nay, đến vùng “Đất lành chim đậu”, có những điều không bị mai một đi mà con người còn làm đẹp hơn lên. Rồi “Đất phương Nam” an bình, phì nhiêu lại có thêm người Hoa, người Ấn đến sinh sống, tạo nên một miền đất đa sắc tộc sống chan hòa bên nhau.
Tết vừa rồi tôi có dịp trở lại Hà Nội, bạn bè anh em lâu ngày gặp nhau, câu đầu tiên “tay bắt, mặt mừng” là: “Hi, xin chào anh Hai Sài Gòn”, rồi những người đến sau cũng lại chào tôi là: “Anh Hai Sài Gòn mới ra hả”. Có chuyện gì muốn kết luận lại “anh Hai Sài Gòn cho ý kiến”, và tất nhiên cuối buổi nhậu nhiệm vụ của anh Hai Sài Gòn là… thanh toán. Phải chi tiền mà cũng thấy sướng cái bụng, bởi thấy cái tên “anh Hai Sài Gòn” mà bạn bè gọi tôi, tôi cũng thấy hay hay và có chút tự hào nữa.
Có người hỏi:
– Tại sao có “anh Hai Sài Gòn” mà không có “anh Hai Hà Nội” nhỉ?
Tôi sực nhớ lại một thời đã có nhiều người đưa ra những giả thiết về cái tên gọi “anh Hai, chị Hai”, trong đó tôi nhớ có một giả thiết khá hợp lý và mang tính nhân văn cao.
Tôi kể họ nghe:
– Ngày xưa phương Nam của đất nước mình đất rộng người thưa, cò bay thẳng cánh, nên dân tứ xứ kéo vào sinh sống, làm ăn. Mà các cụ xưa người Bắc thì rất “tôn ti trật tự”, có nghĩa là trong nhà, ai có đi đâu thì đi nhưng chỉ những đứa con thứ! Người con cả (anh Cả) phải ở lại chăm sóc nuôi dưỡng cha mẹ già, trông coi đất đai, thờ phụng tổ tiên… Những người con thứ vào Nam, họ làm ăn phát đạt, sinh con đẻ cái, cháu con đề huề nhưng họ luôn nhớ về tổ tiên, cha mẹ và nhớ tới người anh cả của dòng họ ở lại ngoài Bắc. Vậy nên khi sinh ra những đứa con đầu lòng, họ không gọi là “anh Cả” mà gọi là “anh Hai” để tránh “phạm húy”. Rồi từ “anh Hai, chị Hai” gọi riết từ đời này sang đời khác thì người ta hiểu đó chính là “anh Cả, chị Cả” trong nhà. Thật là nhân văn, đúng hông?
Cả đám bạn bè vỗ tay tâm đắc: “Các cụ nhà mình trong đó quá hay”. Tôi được thể nói luôn: “Ở trỏng người ta vậy cả mà”.
Có anh bạn trẻ cuối bàn hình như lần đầu nghe câu chuyện “anh Hai, chị Hai” thấy thú vị quá, cầm ly bia to tướng đi lại bắt tay và kêu: “Trăm phần trăm đi anh Hai Sài Gòn!”, tôi “chơi luôn”, nhưng rồi cậu lại hứng lên: “Xin mời anh Hai Sài Gòn cốc nữa”. Tôi buột miệng: “Bình tĩnh đã cưng”. Một tiếng xuýt xoa phía góc bàn: “Lại một từ cưng, nghe hay nhất trong ngày rồi anh Hai Sài Gòn ơi, dzô đi”.
Vô Nam sinh sống lâu năm rồi, những từ “dễ thương” ấy cứ nhập vào gia đình tôi từ lúc nào không hay. Các con tôi nhiều khi gọi nhau bằng “cưng ơi, cưng à”, mẹ nó cũng gọi các con “cưng à, cưng ơi”. Tôi còn nhớ có lần cậu con trai nhỏ của tôi có chuyện nghịch ngợm gì đó, bị mẹ rầy la, chị gái nó lại vỗ vỗ nhẹ vai em: “Chị Hai bảo cưng của chị nè, lần sau đừng vậy nữa nghe cưng, cưng hổng sợ ba mẹ buồn sao?” Rồi một tiếng “Dạ” nhè nhẹ trong tiếng sụt sùi. Nói như vậy thì làm sao thằng em không nghe cho được, tôi nghe mà cũng thấy mát lạnh trong lòng.
Ngày xưa lúc còn sống ở Hà Nội tôi cũng đã được nghe từ “cưng” này, nhưng trong những hoàn cảnh hình như khác, như “Bà ấy cưng con chó quá” hoặc “Cậu ấm ấy là con cưng của nhà đại gia”… chứ không phải người ta dùng từ “Cưng” để gọi nhau như ở Sài Gòn.
Tiếng “cưng” ở đây nghe nó tự nhiên, đằm thắm và dễ thương làm sao.
Khung cảnh nhìn từ trong một quán giải khát điển hình của khu vực Chợ Lớn, nơi phục vụ trà xanh, nước mía… cho người qua đường.
Tất nhiên, đã là xã hội thì sẽ có người này người nọ, lúc này lúc nọ nhưng những câu xã giao thân tình với cái giọng của người Sài Gòn dễ thương thật. Vào các cửa hàng thấy cách đón tiếp chào mời trong mua bán giữa khách và cô bán hàng: “Hàng này đồ thiệt hôn cưng?”; “Thiệt mà, thưa cô”… Người nghe cũng thấy nhẹ lòng. Đi ngoài đường, nếu vô tình ta quên gạt chân chống xe máy, ta sẽ được một cô, cậu thanh niên nhắc rất nhẹ, đủ nghe: “Cô/chú ơi, gạt chân chống” và một lời đáp lại: “Cảm ơn nha”. Nghe mà thấy vui.
Cuộc sống muôn vẻ, cuộc sống còn nhiều bộn bề, lo toan, nhưng cuộc sống cũng rất cần cái hương vị dịu dàng tưởng chừng như thường tình, vô vị, nhưng không phải vậy. Bởi vì từ những đứa trẻ mới lọt lòng cũng đã thích nghe những lời ru nhẹ nhàng êm ái của bà, của mẹ để đi vào giấc ngủ, cho đến khi tuổi cao sức yếu, gần đất xa trời, con người vẫn mong nhận được những lời nói dịu ngọt của con cái, người thân và bạn bè. Ngôn ngữ của người Sài Gòn nghe đã thiệt.
Hoàng Thạch
Ký ức chợ trời Sài Gòn trước 1975
Chợ trời hay chợ giời là khu chợ mở ngoài trời với tính chất tự phát, nơi mọi người đến để bán hoặc trao đổi hàng hóa. Chợ trời thường không có các gian hàng cố định mà hàng hóa thường được bày trên bàn, trải dưới đất, treo trên giá ở ngoài trời. Hàng tại chợ trời thường rẻ và có chất lượng đa dạng, thường là đồ cũ, đồ cổ, hoặc hàng mới nhưng rẻ tiền.
Một số chợ trời còn là nơi bán phim/đĩa nhạc lậu, hàng nhái đủ loại từ quần áo, giày dép, túi xách, nước hoa, v.v.. Một số chợ còn tổ chức các hoạt động hội hè, âm nhạc để thu hút khách đến chợ. Tại nhiều nước phương Tây, chợ trời chỉ mở vào thứ bảy, đi chợ trời là một trong các thú tiêu khiển ngày cuối tuần tại những nước này.
Chợ trời Sài Gòn trước 75, hàng hóa ở đây không được chính thức nhập cảng mà đến từ các nguồn khác nhau, có những món hàng từ Trung hay đồ người ta túng tiền mang đi cầm bán. Những quầy bày bán nơi đây có những gian hàng chính thức và những gian hàng không chính thức, người qua lại thì đông như kiến. Mọi người có thể tìm mua được những quyển tiểu thuyết, sách báo đủ loại. Từ loại sách cho con nít, quyển sách bỏ túi thật dễ thương; đến những cuốn Play Boy bắt mắt người qua lại.
Thời đó, báo chí mới – cũ xen kẽ nhau hay được bày bán. Có thể tìm mua trong những nhà sách sang hơn: nhà sách Khai Trí, hay các tiệm bán sách nhập cảng từ nước ngoài vào… Tôi không còn nhớ tên tiệm sách, nhưng rất thích đến nơi này với ba má để có những magazine như Jour De France, Cosmopolitan, có những cô minh tinh rất đẹp. Tiệm này rất mát mẻ, tôi không nhớ có để máy lạnh hay không, nhưng không gian thì mờ ảo, yên tĩnh cho người ta được tham khảo rất thoải mái. Nếu đặt chân đến khu này xong, khi ra về, chúng ta có thể đi ngang một tiệm kem đắt khách thu hút.
Trước năm 1975, vỉa hè đại lộ Lê Lợi gần khu vực Thương xá Tax. Hàng hóa bày bán theo vỉa hè thường là những món được bán không có hóa đơn, không có bảo hiểm thời hạn xài được bao lâu. Chúng ta vừa ý thì mua, không thì thôi, nhưng thường thì rất bền so với bây giờ, hàng càng bảo hiểm thì gần tới ngày hết bảo hiểm là hư ngay, Tuy vậy, có những món đồ ăn hay đồ xài không cần ra ngoại quốc mới mua được. Thuốc lá nhập cảng không chính thức được bày bán vào thời đó, người dân vẫn có tiền mua nguyên bao, mà hút, loại Salem, Craven A, dài ngắn, cigare… sau này, người ghiền thuốc sẽ không bao giờ đủ tiền mua nguyên gói thuốc nữa, mà chỉ mua vài điếu, khi hút hết sẽ tính sau.
Tôi còn nhớ trước cửa trường học của tôi thời đó, có một bà chuyên bán hàng vặt, bánh trái đủ loại. Tôi thì chỉ thích nhất là những khoanh socolate noisette gói giấy bạc không có hình chụp trong phần ăn của quân đội Mỹ. Tôi thường đón hay dặn những món này vì ít trẻ để ý đến nó. Thức ăn trong một hộp lon nho nhỏ, nó còn có vài cái bánh biscuit thơm phức, hay đôi khi là những lon fruit cocktail vừa đủ cho một người làm món dessert.
Gọi là “chợ đen” vì hàng chục gian hàng nơi đây đều bán “hàng PX Mỹ” – được tuồn ra lén lút từ các cửa hàng PX (Post Exchange, hệ thống phân phối hàng hóa dành cho quân đội Mỹ tại nhiều tỉnh thành miền Nam Việt Nam). Có những bạn hàng không bày bán những món hàng chợt có bất thường mà họ kiếm mối quen để mại hàng.
Tôi còn nhớ, có khi ba tôi mang về nguyên caisse pomme rất thơm, thời đó pomme nhập cảng rất đắt. Người thường có mua những trái cây đặc biệt này phải ra khu chợ Sài Gòn mới có thứ trái cây nhập cảng được chùi bóng loáng chưng trên kệ, khác với trái cây quê mình thì phải loại thật tốt mới được bày bán nơi đây. Thời đó, thỉnh thoảng mới có những món hàng không xài được là xăng máy bay thì không đổ được cho các loại xe nhà hay xe gắn máy, dầu ăn có khi là dầu già, nhưng thường hay được mời mua hay pha trộn, bán lén, gây thiệt hại nhân mạng. Khi đó, báo chí mới đăng lên trang một thì tôi mới còn nhớ đến ngày hôm nay.
Ngoài những thứ giả tạo thật ít ỏi so với thời đại bây giờ, đồ hết hạn họ cho vào thùng rác, thì thời điểm đó, hình như chẳng ai để ý đến và hàng bán rất chạy, có khi tìm mua thêm thì không có nữa.
Đồ đạc xài rất ít bị hư, như nồi cơm điện những hiệu như National, nấu cơm rất ngon và bền; những chậu bằng sứ của Miên, những đồ hộp thức ăn của Mỹ, mỹ phẩm của Nhật, Pháp tốt vô cùng. Ngày xưa đó, không khí những ngôi chợ này cũng không hỗn độn. Tuy có tên là chợ đen hay chợ trời nhưng đây là nơi trao đổi giữa người thừa đồ và kẻ chưa bao giờ bước chân ra ngoại quốc có được những món thông dụng hay được nếm thử những món ăn bình dân ở xứ người qua phần lương thực của Mỹ.
Theo Facebook SàiGònXưa
Một số chợ trời còn là nơi bán phim/đĩa nhạc lậu, hàng nhái đủ loại từ quần áo, giày dép, túi xách, nước hoa, v.v.. Một số chợ còn tổ chức các hoạt động hội hè, âm nhạc để thu hút khách đến chợ. Tại nhiều nước phương Tây, chợ trời chỉ mở vào thứ bảy, đi chợ trời là một trong các thú tiêu khiển ngày cuối tuần tại những nước này.
Chợ trời Sài Gòn trước 75, hàng hóa ở đây không được chính thức nhập cảng mà đến từ các nguồn khác nhau, có những món hàng từ Trung hay đồ người ta túng tiền mang đi cầm bán. Những quầy bày bán nơi đây có những gian hàng chính thức và những gian hàng không chính thức, người qua lại thì đông như kiến. Mọi người có thể tìm mua được những quyển tiểu thuyết, sách báo đủ loại. Từ loại sách cho con nít, quyển sách bỏ túi thật dễ thương; đến những cuốn Play Boy bắt mắt người qua lại.
Trước năm 1975, vỉa hè đại lộ Lê Lợi gần khu vực Thương xá Tax. Hàng hóa bày bán theo vỉa hè thường là những món được bán không có hóa đơn, không có bảo hiểm thời hạn xài được bao lâu. Chúng ta vừa ý thì mua, không thì thôi, nhưng thường thì rất bền so với bây giờ, hàng càng bảo hiểm thì gần tới ngày hết bảo hiểm là hư ngay, Tuy vậy, có những món đồ ăn hay đồ xài không cần ra ngoại quốc mới mua được. Thuốc lá nhập cảng không chính thức được bày bán vào thời đó, người dân vẫn có tiền mua nguyên bao, mà hút, loại Salem, Craven A, dài ngắn, cigare… sau này, người ghiền thuốc sẽ không bao giờ đủ tiền mua nguyên gói thuốc nữa, mà chỉ mua vài điếu, khi hút hết sẽ tính sau.
Tôi còn nhớ trước cửa trường học của tôi thời đó, có một bà chuyên bán hàng vặt, bánh trái đủ loại. Tôi thì chỉ thích nhất là những khoanh socolate noisette gói giấy bạc không có hình chụp trong phần ăn của quân đội Mỹ. Tôi thường đón hay dặn những món này vì ít trẻ để ý đến nó. Thức ăn trong một hộp lon nho nhỏ, nó còn có vài cái bánh biscuit thơm phức, hay đôi khi là những lon fruit cocktail vừa đủ cho một người làm món dessert.
Gọi là “chợ đen” vì hàng chục gian hàng nơi đây đều bán “hàng PX Mỹ” – được tuồn ra lén lút từ các cửa hàng PX (Post Exchange, hệ thống phân phối hàng hóa dành cho quân đội Mỹ tại nhiều tỉnh thành miền Nam Việt Nam). Có những bạn hàng không bày bán những món hàng chợt có bất thường mà họ kiếm mối quen để mại hàng.
Tôi còn nhớ, có khi ba tôi mang về nguyên caisse pomme rất thơm, thời đó pomme nhập cảng rất đắt. Người thường có mua những trái cây đặc biệt này phải ra khu chợ Sài Gòn mới có thứ trái cây nhập cảng được chùi bóng loáng chưng trên kệ, khác với trái cây quê mình thì phải loại thật tốt mới được bày bán nơi đây. Thời đó, thỉnh thoảng mới có những món hàng không xài được là xăng máy bay thì không đổ được cho các loại xe nhà hay xe gắn máy, dầu ăn có khi là dầu già, nhưng thường hay được mời mua hay pha trộn, bán lén, gây thiệt hại nhân mạng. Khi đó, báo chí mới đăng lên trang một thì tôi mới còn nhớ đến ngày hôm nay.
Ngoài những thứ giả tạo thật ít ỏi so với thời đại bây giờ, đồ hết hạn họ cho vào thùng rác, thì thời điểm đó, hình như chẳng ai để ý đến và hàng bán rất chạy, có khi tìm mua thêm thì không có nữa.
Đồ đạc xài rất ít bị hư, như nồi cơm điện những hiệu như National, nấu cơm rất ngon và bền; những chậu bằng sứ của Miên, những đồ hộp thức ăn của Mỹ, mỹ phẩm của Nhật, Pháp tốt vô cùng. Ngày xưa đó, không khí những ngôi chợ này cũng không hỗn độn. Tuy có tên là chợ đen hay chợ trời nhưng đây là nơi trao đổi giữa người thừa đồ và kẻ chưa bao giờ bước chân ra ngoại quốc có được những món thông dụng hay được nếm thử những món ăn bình dân ở xứ người qua phần lương thực của Mỹ.
Theo Facebook SàiGònXưa
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét