Thân phận Đài Loan trong quan hệ căng thẳng Mỹ-Trung Thanh Hà

Thân phận Đài Loan trong quan hệ căng thẳng Mỹ-Trung

Thanh Hà

Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn phát biểu trước cuộc tập trận mô phỏng cuộc xâm lược của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc. Ảnh chụp ngày 28/05/2019.Military News Agency /Handout via REUTERS

Chiến tranh thương mại với Trung Quốc càng gay gắt, Hoa Kỳ lại càng gần gũi với Đài Loan. Về mặt chính thức, Lầu Năm Góc chưa bình luận về tin Đài Bắc đặt mua 2 tỷ đô la xe thiết giáp và vũ khí của Mỹ, nhưng việc trong thời gian gần đây, Washington điều tàu chiến qua eo biển Đài Loan, một điểm nhậy cảm với Bắc Kinh, cho thấy có lẽ chính quyền của tổng thống Donald Trump sẽ không ngần ngại sử dụng lá bài Đài Loan để đàm phán với Trung Quốc của Tập Cận Bình.

Là nguồn cung cấp vũ khí chính của Đài Loan, Mỹ đã liên tục gửi đến Trung Quốc những tín hiệu mạnh : vào lúc máy bay của quân đội Trung Quốc bay ngang qua Đài Loan để tập trận ở vùng Tây Thái Bình Dương hồi trung tuần tháng 4/2019, Lầu Năm Góc thông báo kế hoạch đào tạo phi công và bảo dưỡng chiến đấu cơ F16 cho Đài Bắc. Cố vấn an ninh quốc gia Hoa Kỳ, John Bolton đã tiếp đại diện của Cơ Quan An Ninh Đài Loan David Lee tại Washington từ ngày 13 đến 21/05/2019. Cuối tháng 4/2019 hai tàu chiến Mỹ lại đi qua eo biển Đài Loan nhằm "thực hiện cam kết bảo đảm quyền tự do lưu thông hàng hải" trong vùng Ấn Độ -Thái Bình Dương.

Về phía tổng thống Thái Anh Văn, từ khi lên cầm quyền năm 2016, bà luôn bày tỏ quyết tâm tăng cường khả năng phòng thủ của đảo quốc này, tăng 13 tỷ đô la ngân sách quốc phòng từ nay cho đến năm 2027. Trong khi đó, Bắc Kinh luôn coi Đài Loan là một phần lãnh thổ của Hoa Lục và nhắc lại nguyên tắc "Một nước Trung Hoa" là nền tảng của mối bang giao Mỹ-Trung. Trong bài diễn văn kết thúc diễn đàn an ninh châu Á tổ chức tại Shangri La hôm 02/06/2019 bộ trưởng Quốc Phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa đã nhấn mạnh rằng Trung Quốc không từ bỏ ý định thống nhất Đài Loan, kể cả bằng vũ lực.

Đài Loan là một trong ba điểm nóng trong cuộc đọ sức giữa Bắc Kinh và Washington hiện nay. Riêng tổng thống Trump, ông liên tục xoáy vào lá bài Đài Loan khiến Bắc Kinh giận dữ. Từ trước khi bước vào Nhà Trắng, Donald Trump từng điện đàm với tổng thống Thái Anh Văn. Chính ông đã "không loại trừ khả năng" gặp lãnh đạo Đài Loan. Tháng 3/2018, cũng ông Trump ban hành đạo luật Taiwan Travel Act, cho phép các quan chức Hoa Kỳ ở mọi cấp được đến Đài Loan. Không chỉ có bên hành pháp, mà ngay cả lập pháp Hoa Kỳ cũng ngày càng tỏ thái độ ủng hộ Đài Loan.

Chính sách ngoại giao rất khó dự báo của chủ nhân Nhà Trắng lại càng khiến Đài Loan trở thành một đề tài nhậy cảm đối Bắc Kinh và lại càng làm dấy lên câu hỏi liệu hai siêu cường kinh tế và quân sự thế giới là Mỹ và Trung Quốc có khai chiến với nhau vì Đài Loan hay không. Theo quan điểm của nhà nghiên cứu Kent Wang, Trung Tâm Nghiên Cứu quan hệ Mỹ-Đài Loan (ITAS), trụ sở tại Washington, thì câu trả lời là Không.

Mỹ bảo vệ Đài Loan trước hết là vì quyền lợi và an ninh của bản thân Hoa Kỳ trong khu vực Ấn Độ -Thái Bình Dương. Có nhiều dấu hiệu cho thấy, một lần nữa, mức độ quan hệ tốt đẹp giữa Washington và Đài Bắc tùy thuộc vào sự trồi sụt trong đối thoại Mỹ-Trung. Có điều Trung Quốc càng hiện đại hóa quân đội, chính quyền Hoa Kỳ và Đài Loan lại càng thuận thảo với nhau hơn. Dù vậy Đài Bắc cũng chớ ngây thơ tin rằng, trong trường hợp bị Bắc Kinh tấn công, Washington sẽ vội vàng điều quân đến hỗ trợ đảo quốc nhỏ bé này. Trước mắt cả Trung Quốc lẫn Mỹ cùng chơi trò mèo vờn chuột. Bắc Kinh hô hào ý định thống nhất Đài Loan, còn Washington thì lên giọng để chứng minh với quốc tế và 23 triệu dân Đài Loan rằng Hoa Kỳ đứng về phía dân chủ, và là một đối tác đáng tin cậy để bảo đảm ổn định cho khu vực eo biển Đài Loan.

Đài Bắc xác nhận yêu cầu Mỹ bán 2 tỷ đô la vũ khí cho Đài Loan

Thanh Hà

Hải quân Mỹ diễn tập bắn thử tên lửa Stinger tại bãi biển Onslow, bắc Carolina, Hoa Kỳ, tháng 04/2000.Wikimedia Commons

Bộ Quốc Phòng Đài Loan ngày 06/06/2019 xác nhận tin Đài Bắc yêu cầu Mỹ cung cấp xe thiết giáp, hệ thống phòng không nhằm tăng cường khả năng tự vệ.

Hãng tin Anh Reuters trích dẫn bốn nguồn thạo tin cho biết Hoa Kỳ đang xem xét dự án bán cho Đài Loan các loại xe thiết giáp và các loại vũ khí chống tăng cũng như là đạn pháo phòng không, với tổng trị giá hợp đồng lên đến 2 tỷ đô la.

Tuy chính quyền Mỹ chưa bình luận về tin này, nhưng bộ Quốc Phòng Đài Loan trong thông cáo ngày 06/06/2019 xác nhận thông tin và nêu chi tiết kế hoạch tăng cường khả năng phòng thủ: Ngoài việc đặt mua 108 xe thiết giáp Abrams, Đài Bắc còn yêu cầu Mỹ cung cấp cho 1.200 đầu đạn phòng không TOW, 409 tên lửa chống tăng Javelin và 2050 tên lửa phòng thủ Stinger.

Vẫn theo thông cáo này, thủ tục đang diễn ra theo quy trình thông lệ, có nghĩa là phía Hoa Kỳ có 120 ngày để trả lời Đàl Loan về đề nghị nói trên.

Thông tin này được đưa ra sau khi bộ trưởng Quốc Phòng Trung Quốc tuyên bố « không từ bỏ ý định đánh chiếm Đài Loan bằng sức mạnh ».

Hãng tin Mỹ AP cho biết thêm, Đài Loan còn có kế hoạch trang bị thêm 66 chiến đấu cơ F16 của Mỹ. Tổng thống Thái Anh Văn từ tháng 03/2019 đề ra mục tiêu mua thêm xe tăng và chiến đấu cơ nhằm tăng cường khả năng phòng thủ của Đài Loan trong bối cảnh hiện tại có khoảng 1.500 tên lửa của Trung Quốc đang chĩa vào Đài Loan.

Tin Đài Bắc đặt mua vũ khí và trang thiết bị quân sự của Hoa Kỳ được đưa ra vào lúc chiến tranh thương mại Mỹ và Trung Quốc leo thang. Về mặt quân sự đôi bên cùng cảnh cáo nhau là « chớ xem thường » địch thủ.

Trung Quốc hôm nay đã có phản ứng. Trong cuộc họp báo tại Bắc Kinh, phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc, Cảnh Sảng, đề nghị Washington « ngưng » kế hoạch bán vũ khí cho Đài Loan, tránh làm cho mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc xấu đi thêm.